PERKHIDMATAN awam merupakan salah satu institusi penting yang mencorakkan pembangunan sesebuah negara.

Ia bertanggungjawab dalam mentadbir urus negara melalui penggubalan dasar awam serta menyediakan perkhidmatan berkualiti yang memberi manfaat kepada rakyat dan pemegang taruh.

Menyedari hakikat ini, reformasi perkhidmatan awam telah giat dilaksanakan mulai tahun 1980-an untuk meningkatkan kecekapan dan keberkesanan sektor awam di negara ini.

Namun begitu, sehingga kini masih kedengaran desas-desus ketidakpuasan hati rakyat dan pemegang taruh terhadap perkhidmatan yang disampaikan. Antaranya, melibatkan kerenah birokrasi, diskriminasi dan ketidakcekapan.

Selain itu, pelbagai isu negatif yang melibatkan tingkah laku tidak beretika penjawat awam turut mencalarkan imej dan reputasi perkhidmatan awam. Rasuah dan penyalahgunaan kuasa adalah isu salah laku yang sering dilaporkan oleh media.

Tingkah laku tidak produktif juga merupakan salah satu yang boleh memudaratkan individu lain dan organisasi secara keseluruhan.

Antara tingkah laku yang boleh dianggap sebagai tidak produktif adalah bergosip di tempat kerja, membuang masa, sengaja bekerja secara perlahan, kualiti kerja yang lemah, sabotaj, mencuri, fitnah, buli dan pelbagai bentuk ketidakjujuran.

Walaupun tidak mendapat liputan media, tingkah laku ini tidak sewajarnya dikompromi kerana ia boleh menjejaskan penyampaian perkhidmatan awam. Lebih membimbangkan, kebanyakan tingkah laku ini terselindung dan sukar dikesan.

Amalan-amalan tidak beretika ini sama sekali bercanggah dengan prinsip tadbir urus terbaik. Tadbir urus terbaik amat menitikberatkan prinsip moral atau etika yang menjadi asas dalam pengurusan dan pentadbiran perkhidmatan awam.

Di samping itu, konsep demokrasi turut menuntut penjawat awam untuk bertindak secara beretika dan bermoral serta bertanggungjawab ke atas sistem semak dan imbang.

Justeru, penjawat awam seharusnya berkhidmat dengan penuh rasa tanggungjawab dan berintegriti. Dari perspektif individu, tingkah laku beretika berupaya meningkatkan kecekapan, motivasi, komitmen dan produktiviti pekerja.

Sementara di peringkat organisasi, amalan beretika dapat memberi impak positif terhadap prestasi organisasi dan meminimumkan kos pengurusan.

Oleh demikian, dapatlah disimpulkan bahawa tingkah laku beretika merupakan manifestasi kepada amalan tadbir urus yang baik. Ia bukan sahaja dapat meningkatkan keberkesanan dan kecekapan penyampaian perkhidmatan awam, bahkan manfaat kepada pemegang taruh juga dapat dioptimumkan.

Persoalannya, bagaimanakah amalan tadbir urus terbaik ini dapat dipupuk dan dibentuk? Penubuhan sistem etika secara formal seperti kod etika, program nilai dan etika, serta penguatkuasaan undang-undang merupakan salah satu pendekatan yang biasa dilaksanakan kebanyakan organisasi.

Bagaimanapun, keberkesanan sistem ini amat bergantung kepada faktor persekitaran seperti budaya organisasi, komitmen pihak pengurusan, tahap penguatkuasaan dan lain-lain.

Namun harus kita sedari bahawa amalan beretika sangat berkait dengan motivasi dalaman yang mendorong seseorang untuk bertindak secara betul.

Oleh demikian, faktor-faktor persekitaran yang mempengaruhi tindakan dan sikap individu juga perlu dikenal pasti.

Hasil kajian lepas menunjukkan bahawa tingkah laku tidak beretika kerap dipengaruhi emosi negatif yang dicetuskan oleh peristiwa-peristiwa negatif di tempat kerja.

Sebaliknya, peristiwa-peristiwa positif akan mencetuskan sentimen positif yang menyebabkan pekerja tidak terdorong untuk melakukan perkara-perkara negatif.

Dapatlah disimpulkan bahawa selain memperkukuh sistem etika, pembentukan persekitaran kerja yang positif adalah penting untuk memerangi tingkah laku tidak beretika dalam kalangan penjawat awam.

Persekitaran kerja positif ini dapat direalisasikan sekiranya wujud hubungan yang harmoni di tempat kerja. Selain itu, perkara yang melibatkan tugasan seperti bebanan kerja seimbang dan arahan kerja yang jelas akan turut merangsang emosi positif pekerja.

Di samping itu, infrastruktur dan fasiliti yang efisien serta polisi organisasi yang konstruktif perlu dipastikan agar pekerja kekal positif dan produktif.

* Nor Hafizah Ibrahim ialah Timbalan Pendaftar Universiti Teknologi MARA