BEBERAPA siasatan baru-baru ini dan tuntutan untuk siasatan lain terhadap perbelanjaan kempen parti politik dan kekayaan ahli politik individu sekali lagi menyerlahkan kepentingan pembaharuan pendanaan politik.

Sudah tentu Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia (SPRM), Polis Diraja Malaysia (PDRM), Peguam Negara dan badan kehakiman mengambil tindakan tepat untuk mengenal pasti, mendakwa dan mengadili mereka yang terlibat dalam rasuah. Institusi-institusi ini juga dipuji kerana telah mencapai sedikit kemajuan - kerana ia masih berterusan berhubung kes 1MDB.

Tetapi adalah penting bahawa institusi-institusi ini dilihat bebas, bertindak berdasarkan bukti dan mendakwa demi kepentingan negara, bukan untuk kepentingan pemimpin politik yang sedang berkuasa. Malangnya, tanggapan yang semakin meningkat adalah penyiasatan sedemikian didorong oleh balas dendam dan keinginan untuk mengecualikan individu daripada kuasa.

Hal ini diperkuatkan lagi dengan pelantikan kontroversi individu lain ke kedudukan kuasa dan pengaruh. (Dan sekali lagi kita melihat bagaimana kesetiaan politik membuat orang yang berprinsip menggunakan hujah-hujah yang meloyakan dalam pembelaan mereka.) Sementara itu, skor Indeks Persepsi Rasuah (CPI) Malaysia mencatatkan satu lagi kekecewaan, mencatatkan markah sebanyak 47 pada tahun 2022, turun daripada 53 pada tahun 2019, dan disenaraikan sebagai negara ke-61 paling bersih di dunia. Sementara itu, Singapura menduduki tempat kelima dengan 83 markah.

Pendanaan politik adalah bahagian penting dalam penyelesaian isu ini kerana semua parti politik, sama ada dalam kerajaan atau pembangkang, akan tertakluk kepada langkah ketelusan, pendedahan dan penelitian yang serupa.

Rang Undang-Undang Persendirian yang diperkenalkan bulan Julai lalu oleh Kumpulan Rentas Parti Parlimen Malaysia (KRPPM) mengenai Pendanaan Politik/All-Party Parliamentary Group (APPG) on Political Financing - yang mana Institut Demokrasi dan Hal Ehwal Ekonomi (IDEAS) adalah sekretariatnya - memerlukan semua parti politik mengisytiharkan sumber pendanaan mereka kepada sebuah suruhanjaya bebas.

RUU ini juga mengehadkan sumbangan daripada individu dan syarikat; mengharamkan sumbangan daripada Syarikat Berkaitan Kerajaan (GLC), badan berkanun dan kerajaan asing; dan memberi bonus kepada parti-parti yang mempunyai lebih ramai wakil rakyat wanita.

Tetapi inovasi utama adalah pendanaan awam untuk parti politik, berdasarkan jumlah undi yang diterima oleh parti (atau lebih tepatnya calon mereka) dalam pilihan raya. Semua ini akan diselia melalui Jawatankuasa Pilihan Khas Parlimen (PSC) baharu dan Suruhanjaya Bebas Pendanaan Politik.

Pada masa yang sama, kebebasan SPRM boleh dipertingkatkan. Seperti yang dianjurkan oleh IDEAS bersama Badan Peguam Malaysia dan organisasi lain sejak tahun 2015, hal ini boleh dilakukan dengan memastikan jaminan tempoh perkhidmatan pesuruhjaya, dan mempunyai badan yang berasingan untuk mentadbir hal ehwal dasar (selain daripada kerja penyiasatan, pelaksanaan dan penguatkuasaan).

Tambahan pula, kuasa pendakwaan juga harus bebas; oleh itu, pembaharuan peranan Peguam Negara adalah satu lagi komponen utama: syukurlah, pemisahan peranan antara penasihat undang-undang kepada kerajaan dan pendakwa raya nampaknya sedang dijalankan.

Pelan Antirasuah Nasional (NACP) yang dilancarkan pada tahun 2019 menyasarkan pengenalan perundangan pendanaan politik menjelang akhir tahun 2020 dan PSC untuk SPRM menjelang akhir tahun 2023. Komitmen ini telah dibuat oleh kerajaan campuran yang terdiri daripada parti-parti yang merupakan sebahagian daripada kerajaan semasa. Malangnya kedua-dua sasaran telah dikeluarkan apabila NACP menjalani semakan pertengahan penggal pada tahun 2021: kedua-dua sasaran tersebut harus dikembalikan semula.

Kami telah bekerja (dan meneruskan kerjasama) dengan Transparency International Malaysia, yang diasaskan bersama pada tahun 1998 oleh Tunku Abdul Aziz Ibrahim, yang meninggal dunia pada 7 Februari lalu.

Pada hari-hari awal penubuhan IDEAS, kami menghargai pendapat beliau tentang antirasuah dan etika kerana beliau telah berkhidmat dengan banyak organisasi antarabangsa termasuk Bank Dunia dan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu di mana beliau juga berkhidmat sebagai penasihat khas kepada Setiausaha Agung.

Ramai yang berbelah bahagi apabila beliau menyertai DAP pada tahun 2008, tetapi kemudian berhenti pada tahun 2012 dan menjadi salah seorang pengkritik parti yang keras.

Pada tahun 2011, beliau meminta saya melancarkan buku yang ditulis oleh abangnya, Tunku Muszaffar Shah, Memali: A Policeman Remembers, yang memberikan gambaran yang menarik dalam kisah bagaimana agama telah disalahgunakan oleh ahli politik - ada antaranya yang masih hidup! - selama beberapa dekad.

Sebagai balasan, Tunku Abdul Aziz telah berucap pada ulang tahun kedua IDEAS apabila beliau menunjukkan kepada kami catatan diari bapanya yang merakamkan tarikh kelahiran seorang sepupu jauhnya, Tunku Abdul Rahman, yang kemudian menjadi Perdana Menteri Malaysia.

Beberapa tahun kemudian kami bergaduh kecil apabila beliau mengetahui tentang satu percubaan untuk melibatkan saya dalam politik. Beliau gembira kerana saya telah menolak ‘cadangan berbahaya dari segi perlembagaan’ tetapi mengkritik saya kerana telah menyenaraikan enam anak raja lain yang telah memasuki politik kepartian (termasuk sepupu jauhnya). Kemudian, kami turut tidak bersetuju tentang objektif dan taktik gerakan Bersih.

Tidak bersetuju dengan individu yang anda hormati adalah tanda kematangan yang penting, tetapi saya berharap rakan-rakan saya dalam masyarakat sivil akan bersetuju bahawa sumbangan Tunku Abdul Aziz selama beberapa dekad kepada institusi dan dasar yang berkaitan dengan antirasuah dan etika jauh melebihi kekhilafan yang berlaku.

Al-Fatihah.

* Tunku Zain Al-‘Abidin merupakan Presiden Pengasas IDEAS