DALAM memperingati Hari Pelarian Sedunia, saya mengimbas kembali perbincangan meja bulat bulan lalu yang dianjurkan oleh Kumpulan Rentas Parti Parlimen Malaysia (APPGM) mengenai dasar pelarian melalui sekretariatnya, Yayasan Geutanyoe.

Ini adalah kali pertama saya bertemu dengan pengerusi baharu kumpulan itu, Ahli Parlimen Bukit Bendera, Syerleena Abdul Rashid dan ucapan pengenalannya memberi keyakinan kepada saya bahawa dia dan rakan-rakan ahli Parlimennya daripada kedua-dua belah pihak akan membuat sumbangan dasar yang penting.

Kewujudan APPGM, di samping Jawatan kuasa Pilihan Parlimen, menandakan satu pembaharuan yang ketara dalam penggubalan dasar negara kita sejak tahun 2018.

Buat pertama kalinya, ahli-ahli Parlimen bukan eksekutif dan para senator mempunyai platform untuk menyertakan secara rasmi penyokong masyarakat sivil, aktivis dan ahli akademik dalam penggubalan dasar.

Saya memulakan ucapan saya dengan merujuk titah diraja pertama Yang di-Pertuan Agong pada tahun 1959, menggesa ahli-ahli Dewan Rakyat untuk 'menjalankan tanggungjawab anda dengan cara yang membolehkan Parlimen menjadi mercu suar demokrasi yang paling terang dan terbaik.'

Dua kertas kerja yang dilancarkan pada hari itu memfokuskan kepada etnik Rohingya. Seramai 107,000 orang telah mendaftar dengan Pesuruhjaya Tinggi Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu bagi Pelarian, tetapi mungkin di Malaysia terdapat bilangan Rohingya yang berkali ganda daripada jumlah tersebut.

Selama bertahun-tahun, dasar dan naratif tentang komuniti ini telah menjadi huru-hara, didorong oleh perubahan permintaan dasar dalam dan luar negara. Saya masih ingat disuruh mengalu-alukan dan mempertahankan Rohingya sebagai saudara seIslam kita.

Kemudian kami diberitahu untuk tidak memberikan layanan yang terlalu baik, seperti membenarkan mereka menghadiri sekolah kebangsaan kita, atau 'mencuri' pekerjaan kita (bacalah kertas kajian IDEAS tentang faedah ekonomi membenarkan pelarian bekerja!).

Baru-baru ini, kita telah melihat keganasan sebenar ke atas komuniti Rohingya dilakukan dan malah diperjuangkan di platform TikTok, termasuk dikeluarkan secara paksa dari masjid semasa solat (begitulah kononnya 'mengalu-alukan saudara seIslam kita').

Oleh itu, menangani bahan dalam talian sedemikian bererti menggabungkan cadangan daripada dua kertas kerja tersebut, yang menyokong pendekatan keseluruhan masyarakat termasuk menghentikan penahanan imigresen komuniti pelarian, melaksanakan alternatif berasaskan komuniti, menggunakan pengajaran dari negara yang sama situasinya, memberikan hak untuk bekerja, melaksanakan perkongsian pelbagai pihak berkepentingan di semua peringkat dan menggalakkan penglibatan antara komuniti pelarian, sektor swasta, warganegara Malaysia, organisasi masyarakat sivil dan organisasi antarabangsa. Sebagai keutamaan, dasar yang jelas dan dokumentasi undang-undang pelarian akan membantu menyelesaikan isu-isu lain.

Perbualan seterusnya antara ahli-ahli Parlimen bukan eksekutif dan bekas menteri sangat mengujakan, dengan semua orang bersetuju bahawa perubahan kepada dasar mesti berdasarkan bukti. Terdapat juga jemputan untuk melawat komuniti-komuniti yang akan meningkatkan lagi tahap pemahaman dengan ketara.

Optimisme dalam kalangan penyokong pelarian dan kanak-kanak dipertingkatkan lagi dengan persetujuan Kabinet untuk meminda Perlembagaan Persekutuan bagi membolehkan kanak-kanak yang dilahirkan di luar negara kepada ibu warganegara Malaysia yang berkahwin dengan warga asing secara automatik menjadi warganegara.

Terdapat juga perbincangan mengenai meluluskan kewarganegaraan untuk kanak-kanak dalam konteks pengambilan anak angkat, dan program perintis mengenai Alternatif kepada Penahanan.

Sekarang, walaupun pindaan perlembagaan itu sememangnya telah diumumkan, terdapat perkara lain telah muncul yang boleh membawa bencana.

Sebagaimana dalam sepucuk surat oleh pertubuhan-pertubuhan masyarakat sivil termasuk Yayasan Chow Kit, "cadangan untuk menghapuskan perlindungan perlembagaan sedia ada untuk beberapa kategori kanak-kanak tanpa kewarganegaraan, menyebabkan mereka tanpa sebarang perlindungan sama sekali, adalah tidak masuk akal dan bertentangan dengan matlamat yang dinyatakan oleh Kerajaan untuk mengurangkan kanak-kanak tanpa kerakyatan... bilangan orang tanpa kerakyatan di Malaysia telah meningkat disebabkan oleh kitaran deprivasi dan kerentanan.

Anak-anak dapat, anak-anak yang dipisahkan daripada ibu bapa tanpa bukti keibubapaan, anak-anak yang dilahirkan di luar nikah, anak angkat, dan anak-anak yang dilahirkan oleh ibu bapa tanpa kerakyatan semuanya dipengaruhi oleh ketiadaan kewarganegaraan.”

Surat tersebut menyeru kerajaan untuk mempertimbangkan semula pindaan yang dicadangkan dan mengadakan dialog perundingan yang sewajarnya dengan semua pihak berkepentingan yang berkaitan supaya sebarang pindaan adalah adil, berkadar dan demi kepentingan kanak-kanak.

Rakan-rakan sekerja saya juga memuji kenyataan Tan Sri Shahrizat Abdul Jalil, yang menegaskan bahawa perlembagaan pada masa ini menjamin bahawa mana-mana kanak-kanak yang tidak dilahirkan sebagai warganegara mana-mana negara diberikan kewarganegaraan Malaysia melalui kuat kuasa undang-undang:

"Perlembagaan memastikan kanak-kanak ini dapat mengakses hak asas, termasuk penjagaan kesihatan, pendidikan dan tempat tinggal.

Ia adalah satu bentuk perlindungan, kerana kami menyedari bahawa kanak-kanak tidak bersalah, dan tidak boleh dipersalahkan atas keadaan mereka. Tahun-tahun saya sebagai menteri pembangunan wanita, keluarga dan masyarakat telah mengajar saya bahawa menghapuskan perlindungan seperti itu hanya akan mewujudkan pelbagai keperluan baharu untuk kumpulan kanak-kanak yang sudah terpinggir dan pada masa yang sama memburukkan lagi cabaran struktur yang berleluasa.”

Pada masa yang sama, terdapat kekecewaan besar dalam kalangan masyarakat sivil bahawa menteri yang lebih tahu mengenai perkara ini (dan memang telah menjalani libat urus dengan kami!) berdiam diri. Kekecewaan itu tidak lama lagi akan bertukar menjadi api kemarahan.

Sejarah menunjukkan bahawa ahli politik tidak keberatan untuk menimbulkan kemarahan sebahagian daripada pengundi mereka - tetapi saya harap mereka menyedari bahawa dasar yang salah terhadap kanak-kanak dan pelarian akan mempunyai akibat yang besar kepada negara serta merentasi beberapa generasi.

* Tunku Zain Al-‘Abidin ialah Pemegang Amanah Yayasan Chow Kit dan Naib Pengerusi Lembaga Pengelola Akademi Ideas